Wat is THX ?

1. Inleiding

Als u wel eens naar de cinema bent geweest, bent u zeker al eens THX tegengekomen op het scherm. Het licht gaat uit, er komen letters op het scherm, u ziet het THX-logo vergezegd van een enorm geluid. De tekst "The audience is listening" verschijnt.

Veel mensen denken dat THX een geluidsformaat is zoals er zovelen zijn (DTS, Dolby Surround, Dolby Digital,...), maar niets is minder waar. THX is iets helemaal anders.

2. Korte geschiedenis

THX, genoemd naam THX 1138 (Georges Lucas zijn eerste speelfilm), is ontwikkeld bij Lucasfilm in de vroege jaren 80. George Lucas wou een manier vinden waardoor een film altijd dezelfde beeld- en geluidskwaliteit had gelijk waar dat die afgespeeld werd. Tomlinson Holman, technische directeur bij Lucasfilm, en een team THX ingenieurs namen de uitdaging aan om een basisset met standaarden te ontwikkelen hiervoor.

Zij verzamelden en noteerden verschillende tekortkomingen die een negatief effect hadden op het beleven van een film door het publiek:

Lawaai van buiten de zaal (van de inkomhal of van andere filmzalen)
Lawaai van binnen de zaal (van de projector of airconditioning)
Vervormingen van het geluid op de afspeelinstallatie, slecht afgestelde equalising van de zaal
Kijkhoeken die niet comfortabel zijn of van waaruit er obstakels zijn om het beeld te zien
Galm in de filmzaal
Slechte beeldkwaliteit (onscherpte, helderheid,...)

De essentie van THX is een set richtlijnen om deze bovenstaande problemen op te lossen. Om het THX-logo te mogen tonen voor de film begint, moet een cinemazaal deze set standaarden toegepast hebben op die zaal en gecertificeerd worden door de THX-afdeling van Lucasfilm. Al deze standaarden en richtlijnen zijn terug te vinden op de website van THX. De eerste film die ooit getoond werd in een THX-gecertificeerde zaal was "Return of the Jedi" in 1983. Er zijn momenteel over heel de wereld meer dan 2000 cinema's die gecertificeerd zijn door THX.

Vooraleer een cinema kan gecertificeerd zijn, moeten een aantal zaken gebeuren:

Vergunning en evaluatie
Certificaat
Design
Goedkeuring
Constructie/renovatie

3. Vergunning en evaluatie

De eerste stap voor de bioscoopeigenaar is het verkrijgen van een vergunning van THX. De bioscoopeigenaar gaat dan akkoord met het huren van de THX crossover-uitrusting en betaalt voor het recht om het THX-logo te gebruiken. Eens dat die overeenkomst getekend is, bekijkt THX de plannen van de architect om ze aan te passen. In het geval van een bestaande bioscoop zal men dan het overzicht van de bestaande inrichting bekijken.

De bioscoopeigenaar en het THX-team ontwikkelen dan een design om de infrastructuur nodig voor de THX-specificaties te kunnen implementeren. Nadat de bioscoopeigenaar de designveranderingen kan inkijken, zal THX hem bijstaan in het kiezen van apparatuur van de THX-apparatuurlijst. Uit uiteindelijke design en de apparatuurlijst gaan dan naar THX ter geodkeuring. Wanneer THX zijn goedkeuring geeft, kan de bioscoopeigenaar beginnen met de bouw ervan of met de renovatie van zijn bestaand gebouw. Op deze link kunt u een aantal architecturale details bekijken die allemaal bij een THX-bioscoop komen kijken.

Hier kunt een een Word-document van de THX-website bekijken dat bioscoopuitbaters moeten invallen om een THX-certificaat te kunnen aanvragen.

4. Certificaat

Laten we even het THX-certificaat van naderbij bekijken. Voor THX zijn er vier basisgroepen die de cinemakwaliteit moeten hebben:

Fysische structuur
Projectiesysteem
Zitsysteem
Geluidsinstallatie

Heeft u ooit al eens in een cinemazaal gezeten waar u de geweerschoten van de film in de zaal naast u kon horen? Of waar u tijdens een kusscène een bom hoort ontploffen in de zaal naast u? Of waar u de projector mooi kon horen draaien tijdens de rustige scènes? Het zal ons wel eens allemaal overkomen zijn. THX-gecertificeerde zalen mogen geen geluidsniveau overtreden van NC-30 per octaaf. Dat geluidsniveau waarvan sprake, is het niveau van het geluid is een lege zaal, het achtergrondgeluid. Het achtergrondgeluid bestaat dan uit geluiden die van buiten de zaal komen. Die NC-30 kunt u vergelijken met het geluid dat u hoort van buiten als u binnen in een gesloten kerk bent.

Het THX-team meet ook de galm en echo in de zaal. Ze doen dit door te tellen hoe lang het duurt tot een bepaalde geproduceerde toon van 60 dB verdwenen is. Deze tijd moet binnen bepaalde normen vallen volgens de grootte van de zaal. In een THX-bioscoop zal u nooit echo's horen.

Het projectiesysteem en het helderheidsniveau van het scherm moeten richtlijnen volgen die opgesteld zijn door de SMPTE (Society of Motion Picture and Television Engineers). De projector moet naar het midden van het scherm gericht staan met een marge van 5 %, liefst 3 %. Dit is een van die richtlijnen.

THX Plaatsing van de projector

De mensen die op de buitenste zitjes zitten van de achterste rij moeten bij het bekijken van een film met een standaard beeldverhouding of aspect ratio van 2,35:1 een kijkhoek hebben van minstens 26° (liefst 36°).

THX bioscoop kijkhoek

Vanaf geen enkel zitje mogen er obstakels in de weg hangen om naar het beeld te kijken. En ten slotte moet het geluid pefect zijn vanaf ieder zitje.

Een kort overzicht van de vereisten van THX zelf vindt u in dit pdf-bestand.

5. Geluid

Hier is THX is het meest bekend van bij de meeste mensen. Het is inderdaad het hart van het THX-proces. THX bekijkt twee aparte delen in het geluid:

De A-reeks
De B-reeks

De A-reeks houdt alle componenten in die te maken hebben met het decoderen van het geluid van gelijk welk formaat en met het reduceren van ruis op dat geluidssignaal. Dit houdt de audio pick-up in van de projector en de cinema soundprocessor. Digitale geluidsformaten zoals DTS, Dolby Digital en SDDS, en ruisonderdrukkingssytemen zoals Dolby A en Dolby SR zijn systemen die deze A-reeks kunnen verbeteren.

De B-reeks is de rest van het geluidssysteem (THX-crossover, versterkers en luidsprekers). De THX-ingenieurs beseften dat hoe goed het geluid ook uit de cinema soundprocessor kwam, dat een zwak B-reeks geluidsinstallatie meteen dat goede geluid kon ruïneren. Om dit probleem om te lossen heeft THX een bepaald geluidssysteemdesign gepatenteerd. En dat systeem bestaat uit een speciale crossover en componeten van een lijst met goedgekeurde appartuur door THX ("THX-approved equipment"). Deze lijsten zijn terug te vinden op de website van THX. Alle toestellen van die lijst zijn uitgebreid getest geweest om aan hun THX-certificaat te kunnen voldoen.

De THX-crossover is een geluidsprocessor die de hoge, lage en middenfrequenties scheidt om naar de verschillende eindversterkers en luidsprekers te gaan. Bioscoopeigenaars kopen die crossover niet, maar huren die als een onderdeel van de THX-overeenkomst. De cross-over gebruikt 24 dB/octaaf hoogdoorlaat- en laagdoorlaatfilters. Deze filters zenden de lage frequenties naar de subwoofers en de hoge naar de tweeters. Voor elke aparte frequentieband is een eindversterker voorhanden.

THX crossover

Gedurende de jaren 90 heeft THX zich verspreidt naar home theater, VHS en DVD. Deze kunnen dus ook een THX-logo op zich hebben. Voorbeeld: een DVD die THX-gecertificeerd is, levert cinemakwaliteit in discformaat. Ze garanderen het beste beeld en geluid op DVD. Hetzelfde geldt voor home theater. Voorbeelden van home-cinema producten die THX-gecertificeerd zijn, zijn:

Allemaal te verkrijgen bij Frans Van Eeckhout natuurlijk !